De Zweedse hoogleraar in de literatuurwetenschap Ulf Olsson wijdt in dagblad Expressen (16 juli 2021) een uitvoerige beschouwing aan Vedergällningen (De vergelding), dat onlangs in de vertaling van Joakim Sundström bij uitgeverij Ersatz in Stockholm verscheen. Olsson is geraakt door de sterke beelden van schuld, strijd en overleven in het boek. Onder de kop Hebben de meisjes die met de Duitsers heulden ook niet gewoon geprobeerd te overleven? noemt Olsson een claustrofobische mix van roman en geschiedschrijving. De buitenkant van het verhaal is een gruwelijke represaille van de nazi’s waarvan de achtergronden duister blijven. De binnenkant werpt echter een scherp licht op het dagelijks leven onder de Duitse bezetting. ‘De oorlog,’ schrijft Brokken bijna gelaten, ‘laat op wonderbaarlijke wijze zien hoe goed en kwaad in elkaar overgaan. Want wie is er alleen maar goed?’ Volgens Olsson laat Brokken overtuigend zien dat tijdens een oorlog bijna niemand kan overleven zonder een schaduwkant. En dat levert volgens hem fascinerende literatuur op. ‘Vedergälningen geeft sterke staaltjes van machtsmisbruik, van de blindheid van de absolute macht, van de strijd van gewone mensen om te overleven of meer nog, van de strijd van gewone mensen om hun waardigheid.’ Een enkel beeld: je gaat naar de bioscoop en tijdens de journaalfilms over Duitse oorlogssuccessen gaat het publiek hoesten, boeren en scheten laten. ‘Het is het verzet van de machtelozen.’ Of: je vrijheid voor even verwerven door te gaan schaatsen op de bevroren sloten en kanalen. ‘Want de Duitsers kunnen niet schaatsen.’ En, volgens Olsson, misschien wel de belangrijkste conclusie van Brokkens werk is het belang van archieven. ‘Als iedereen dood en verdwenen is, zullen de archieven ons vertellen hoe het was.’
